اگر بخواهیم میلگردهای فونداسیون را جداگانه مشخص کنیم، تقسیم‌بندی ما شامل موارد زیر می‌شود:
- میلگردهای طولی فونداسیون
- میلگردهای عرضی فونداسیون
- میلگردهای تقویتی فونداسیون
حال به ترتیب به توضیح این موارد می‌پردازیم:
روش محاسبه مقدار میلگرد فونداسیون
1- محاسبه میلگردهای طولی فونداسیون
میلگردهای طولی همان‌طور که از نام آن‌ها مشخص است، میلگردهای هستند که در طول محور اجرا می‌شوند. این میلگردها معمولاً در دو ردیف بالا و پایین کار گذاشته می‌شوند. همان‌طور که در شکل زیر مشخص است می‌توانیم میلگردهای طولی فونداسیون را در پلان و در مقطع فونداسیون مشاهده کنیم:
محاسبه وزن میلگردهای طولی فونداسیون
اگر بخواهیم وزن میلگردهای طولی فونداسیون را محاسبه کنیم ابتدا باید طول یک میلگرد در محوری که قصد محاسبه آن را داریم به دست بیاوریم. مثلاً در پلان بالا طول محور همان‌طور که در شکل زیر مشخص است ... متر می‌باشد. حال برای ادامه محاسبه نیاز به پیش‌نیازهایی داریم که در زیر به توضیح آن می‌پردازیم:
الف– کاور: کاور یا مقدار پوشش میلگرد، مقدار فاصله است که میلگرد باید از قسمت خارجی بتن داشته باشد. از دلایل در نظر گرفتن این فاصله می‌توان به "جلوگیری از خوردگی و زنگ زدن میلگردها در اثر تماس با هوا" و" جاگذاری راحت‌تر میلگردها در محل مشخص‌شده" نام برد.
مقدار کاور را چگونه محاسبه یا استخراج کنیم؟ برای به دست آوردن مقدار کاور به سراغ مبحث نهم مقررات ملی ساختمان رفته و در آنجا برای هر شرایط محیطی و برای هم بخش از ساختمان مقدار کاور را در جدولی مشخص‌شده است.
ب- خم میلگرد: جهت گیرایی بهتر میلگرد در بتن دو سر میلگردهای طولی و عرضی را هم می‌زنند، حال برای محاسبه مقدار این خم دوباره به سراغ مبحث نهم مقررات ملی ساختمان رفته و این مقدار را ازآنجا برداشت می‌کنیم.
محاسبه طول خم میلگردهای طولی فونداسیون
حال که با مفهوم خم و کاور تا حدودی آشنا شدیم می‌توانیم طول میلگرد طولی فونداسیون را حساب کنیم.
برای محاسبه طول میلگرد طولی فونداسیون، ابتدا طول دهانه یا محوری که می‌خواهیم میلگرد آن را محاسبه کنیم در نظر گرفته و سپس از این طول تعداد دو عدد کاور کسر و دو عدد خم جهت طرفین به این مقدار اضافه می‌کنیم. در تصویر زیر جزئیات این محاسبه مشخص است:
مثلاً برای محور A داریم:
L=14.15 – 0.07 – 0.07 + 0.15 + 0.15 = 14.31 m
در اینجا خم فونداسیون 15 سانتیمتر و کاور فونداسیون 7 سانتیمتر فرض شد و درنهایت طول یک میلگرد طولی محور A برایر 14.31 متر شد.
همان‌طور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنیم، محورهای 2 و 4 طول برابر و عرض محور آن‌ها نیز برابر است (هر دو از تیپ فونداسیون F1) می‌باشند. حال برای محاسبه طول محور 2 و 4 ما به این شکل عمل می‌کنیم:
L=9.68 – 0.07 – 0.07 + 0.15 + 0.15 = 9.84 m
در اینجا خم فونداسیون 15 سانتیمتر و کاور فونداسیون 7 سانتیمتر فرض شد و درنهایت طول یک میلگرد طولی محور 2 و 4 برایر 9.84 متر شد. حال که طول میلگرد طولی را برای یک میلگرد محاسب کردیم، باید این طول در تعداد میلگرد ضرب شود، برای برداشت تعداد میلگردها به سراغ مقطع فونداسیون رفته و با شمارش تعداد میلگردها در ردیف‌های بالا و پایین، تعداد میلگردها مشخص می‌شود.
برای درج در جدول ریز متره فقط وزن واحد طول میلگرد را یاید محاسبه کرد، اگر به مقطع فونداسیون ملاحظه کنیم، سایز میلگرد طولی فونداسیون مشخص است. برای محاسبه وزن واحد طول این میلگرد دو روش وجود دارد:
الف– استخراج از جدول اشتال
ب- محاسبه وزن با فرمول (162/قطر میلگرد*قطر میلگرد)
میلگرد طولی ما در مقطع فونداسیون، میلگرد 20 مشخص‌شده است که وزن هر متر طول آن 2.46 کیلوگرم می‌باشد. حال با داشتن این اطلاعات می‌توانیم جدول ریزمتره محاسبه وزن میلگرد طولی فونداسیون را کامل کنیم:
جدول ریز متر محاسبه میلگرد طولی فونداسیون محور A
در ستون جمع کل حاصل‌ضرب تعداد در طول در وزن نوشته می‌شود که حاصل وزن همه میلگردهای طولی محور A می‌باشد.
جدول ریز متر محاسبه میلگرد طولی فونداسیون محور 2 و 4
همان‌طور که می‌بینید چون محور 2 و 4 مشابه بود ما تعداد به‌دست‌آمده (6+6) را در 2 ضرب کردیم (چون تعداد مشابه محور 2 عدد بود) و در ستون تعداد به‌صورت "2*12" درج کردیم. در ستون جمع کل حاصل‌ضرب تعداد در طول در وزن نوشته می‌شود که حاصل وزن همه میلگردهای طولی محور 2 و 4 می‌باشد.
2- محاسبه میلگرد عرضی فونداسیون:
در شکل زیر میلگردهای عرضی فونداسیون را می‌بینیم:
طول میلگرد عرضی مانند میلگرد طولی محاسبه می‌شود؛ یعنی همانند آن عرض محور را در نظر گرفته، سپس دو عدد کاور از آن کسر و دو عدد خم به آن اضافه می‌کنیم.
همان‌طور که می‌بینیم عرض محور ما 0.8 سانتیمتر است. بر ای محاسبه طول میلگرد عرضی به این شکل عمل می‌کنیم:
L=0.8-0.07-0.07+0.15+0.15 =0.96 m
حال نوبت به تعداد میلگرد عرضی می‌رسد. برای محاسبه تعداد میلگرد عرضی کافی است روی محور قسمتی که شامل میلگرد عرضی می‌شود را در نظر گرفته و به فاصله میلگرد عرضی تقسیم کنیم.
در شکل بعد در مقطع فونداسیون فاصله میلگردهای عرضی مشخص است، همچنین روی پلان قسمتی که شامل میلگرد عرضی می‌شود مشخص و طول آن محاسبه‌شده است.
حال از تقسیم این طول به فاصله، تعداد میلگرد عرضی فونداسیون محاسبه شد، همان‌طور که در مقطع فونداسیون می‌بینیم میلگردهای عرضی در دو ردیف بالا و پایین اجراشده است پس عدد به‌دست‌آمده را در دوضرب می‌کنیم تا تعداد میلگرد عرضی برای آن محور را برای هر دو ردیف محاسبه کرده باشیم، عدد به‌دست‌آمده را می‌توانیم در ستون تعداد مشابه جد.ول ریز متره درج کنیم. (اگر دو یا چند محور مشابه داشتیم باید عدد به‌دست‌آمده نهایی برای ستون تعداد را در تعداد محورهای مشابه ضرب نمود.)
مثلاً برای محور 2 وقتی می‌خواهیم تعداد میلگرد عرضی فونداسیون را محاسبه کنیم، ابتدا به طول قسمتی که شامل میلگرد عرضی می‌شود توجه می‌کنیم. همان‌طور که در شکل بالا مشخص است طول این قسمت حاصل جمع 3.8 و 4.38 برای محور 2 می‌باشد. پس داریم:
L=4.38+3.8=8.18 m
و همان‌طور که در بالا مشخص شد فاصله میلگردهای عرضی ما 20 سانتیمتر است پس برای تعداد میلگرد عرضی در محور 2 داریم:
N=8.18/0.2=41
درنهایت برای محاسبه میلگردهای عرضی بالا و پایین عدد 41 را در 2 ضرب می‌کنیم و تعداد میلگرد عرضی فونداسیون ما در محور 2 برابر 82 عدد می‌شود.
N=41*2=82
با توجه به شکل زیر سایز میلگرد عرضی ما میلگرد 12 است.
و همان‌طور که در بالا توضیح داده شد وزن واحد طول میلگرد 12 برابر 0.888 کیلوگرم برای هر متر طول است.
12*12/162 = 0.888 Kg
حال همانند مرحله قبل وزن واحد طول میلگرد عرضی را محاسبه کرده و جدول ریز متره را کامل می‌نماییم.
3- نحوه محاسبه میلگرد تقویتی فونداسیون:
(در پلان موردنظر ما میلگرد تقویتی لحاظ نشده است.)
گاهی برای تأمین مقدار میلگرد فونداسیون، میلگردهای تقویتی در آن در ردیف بالا یا پایین با طول مشخص در نظر می‌گیرند. برای محاسبه وزن این میلگردها طول آن میلگرد را (که معمولاً در پلان مشخص و بدون خم می‌باشد) در نظر گرفته و سپس در تعداد و وزن واحد طول آن میلگرد ضرب می‌نماییم. می‌توان برای خلاصه نمودن روند محاسبات آن را به جدول ریز متره منتقل نموده و هر عدد را در جای خود درج نموده و سپس ضرب را انجام دهیم.
فیلم نحوه محاسبه میلگرد فونداسیون
در ورکشاپ شماره 7 نحوه محاسبه میلگرد فونداسیون به‌طور کامل طی فیلم آورده شده است، امیدوارم با دیدن این ویدیو مشکلات و سؤالات احتمالی شما را به‌خوبی پاسخ داده باشم.
مهندس امین باقری