امروز با توجه به انتشار آگاهی از طریق فضاهای مجازی، درزمینهٔ های مختلف و مباحث حقوقی، موجب گردیده تا شاهد ازدحام جمعیت در محاکم قضایی باشیم. مردمی که به‌حق یا ناحق به دنبال گرفتن حق ضایع‌شده خود هستند و در این میان جامعه مهندسی نیز از دریافت شکایت در شورای انتظامی و دادسراها و سایر محاکم قضایی بی‌نصیب نمانده و بسیارند افرادی که به هر دلیل و بهانه‌ای حاضرند از مهندسین ناظر ساختمانی شکایت کرده و خسارت دریافت نمایند.
اما متأسفانه هنوز جامعه مهندسی، آن‌طور که باید این هشدارها را جدی نگرفته و به روال کاری قدیم خود را ادامه می‌دهد و این در حالی است که طرف مقابل آن‌ها که سازندگان و بهره‌برداران ساختمان هستند، آگاهی خود را درزمینهٔ حق‌وحقوق خود تا حد قابل‌توجهی بالابرده‌اند و این بدان معنی نیست که آن‌ها واقعاً، قوانین را درک کرده‌اند بلکه بسیاری از ایشان فقط قانون را با توجه به نیاز خود تعبیر و تفسیر کرده و با همین اندک آگاهی، می‌توانند طرف مقابل خود را که اغلب ناظر، مجری و سازندگان می‌باشند محکوم نمایند.
و این اتفاق ازآنجا سرچشمه می‌گیرد که ما با این باور به قضات و محاکم قضایی نگاه می‌کنیم که: "قاضی امور اجرای عدالت در خصوص همگان است " ولی حقیقت آنجاست که حکم قاضی تابع ورودی‌هایی است که از شاکی و متشاکی الیه و وکلای ایشان دریافت می‌کند و به‌شخصه شاید در مورد بسیاری قوانین و مقررات ناآگاه باشد یعنی قاضی فقط در جایگاه یک نفر هماهنگ‌کننده اطلاعات بوده و درنهایت خروجی حاصله که حکم ایشان است از ترکیب این ورودی‌ها و مواد اولیه موجود در ذهن قاضی که قوانین جاری کشور است، تشکیل خواهد شد.
ازآنجاکه دادگاه‌های ما قاضی محورند نه قانون محور، بسیار مشاهده کرده‌ایم که رأی صادره در خصوص افراد، با قانون هماهنگ و همخوان نیست و تفاوت آراء قضات محترم در خصوص یک نوع تخلف در چند پرونده متفاوت، شاهدی است برای تائید این موضوع.
• اما چاره چیست؟
همان‌طور که گفته شد، آراء صادره در محاکم قضایی و انتظامی وابسته است به ورودی‌ها و اطلاعات داده‌شده به قاضی و در این میان هر کس بتواند بهتر ذهن قاضی را متقاعد نماید، احتمال برنده شدن ایشان بسیار زیاد خواهد بود.
پس توصیه می‌شود مهندسان عزیز آگاهی حقوقی خود را درزمینهٔ کاری خود از طریق مطالعه کتاب‌ها، شرکت در کلاسها و دوره‌های مختلف و ... بالا ببرند اما ازآنجاکه بهترین دفاعیه برای ارائه در محاکم قضایی مستندات و مکتوبات می‌باشند لازم است تا مهندسان محترم خصوصاً ناظران، به فنون گزارش‌نویسی و نگارش گزارش‌های مرحله‌ای و سایر مکاتبات، مسلط شده و آموزش بینند.
"سلاح مهندس ناظر قلم اوست " و این سلاح می‌تواند آن‌قدر قدرتمند و تخریبگر باشد که قوی‌ترین حریفان را از میان بردارد؛ اما هر چه اسلحه شما قوی‌تر باشد نیاز به آموزش و مهارت بیشتری در این زمینه احساس می‌شود تا فرد استفاده‌کننده براثر ناآگاهی، آسیبی به خود نرساند چراکه اگر ناظر، به‌کارگیری این سلاح را آموزش ندیده باشد، می‌تواند خود را هدف گرفته و از میان بردارد.
در این میان پکیج آموزش گزارش‌نویسی مهندسین ناظر را که محصولی است از گروه فنون عمران می‌توان به‌عنوان محصولی فوق‌العاده و کم‌نظیر در آموزش نگارش مستندات مختلف نام برد. این محصول کاملاً کاربردی واجرایی تهیه‌شده و هدف آن جامعه مهندسان تازه‌کار و حتی حرفه‌ای می‌باشند.
سؤال 1 ) آيا مجري ذيصلاح نيز مي‌تواند از بيمه‌نامه مسئوليت مهندسي استفاده کرده و مسئوليت خود را بيمه نمايد؟
پاسخ ) همان‌طور که قبلاً نيز گفته‌شده است، متأسفانه هنوز بيمه‌نامه مشخصي براي پوشش مسئوليت‌هاي سنگين مهندسين مجري تدوين و ارائه نشده و ازآنجاکه در حوادث ساختماني، مهندس مجري يکي از افرادي است که عموماً درصد زيادي از تقصير را به خود اختصاص مي‌دهد، راه‌حل زير پيشنهاد مي‌شود:
مهندس مجري قبل از عقد قرارداد با مالک از ايشان بخواهد تا نام ايشان را نيز در بيمه‌نامه مسئوليت مدني کارفرما در قبال کارکنان به‌عنوان ساير بيمه‌گزاران اضافه نمايد. به اين صورت که مالک با مراجعه به دفتر نمايندگي بيمه‌اي که بيمه‌نامه خود را از آن خريداري کرده، درخواست مي‌نمايد که نام مجري را نيز به‌عنوان ساير بيمه‌گزاران اضافه نمايد (الحاقيه). البته بهتر است سقف پرداخت خسارات بيمه را نيز بالاتر ببريد تا در صورت وقوع حادثه، شرکت بيمه‌گذار خسارات وارده را تا سقف بالاتري پرداخت نمايد. اين کار هزينه‌هايي دارد که مجری ذیصلاح بايد پرداخت نمايد.
بیشتر بخوانید: آموزش گزارش نویسی مهندس ناظر
سؤال 2) ناظر پروژه‌اي هستم که مالک قصد جابجا کردن محل باکس پله را دارد، وظيفه ناظر در اين پروژه چيست؟
پاسخ ) همان‌طور که قبلاً نيز گفته شد، جابجايي آسانسور جزو آن دسته از تخلفاتي است که از جنبه سازه‌اي توسط ناظر سازه و از جنبه معماري توسط ناظر معمار بايد گزارش‌شده و تا زمان دريافت تأييديه از محاسب، برگه عدم خلاف از شهرداري و پرداخت جرائم مربوطه، نبايد پايان کار اين ساختمان امضاء شود. نکته حائز اهميت اين موضوع آن است که بايد مهندسان ناظر مربوطه در موعد مقرر اين تخلف را گزارش نمايند.
سؤال 3 ) پيش روي ساختمان‌ها از کدام قانون تبعيت مي‌کند؟
پاسخ ) پيش روي ساختمان‌ها از مبحث چهارم مقررات ملي ساختمان و ضوابط معماري و شهرسازي هر شهر و استان که توسط کميسيون ماده 5 تهيه و ابلاغ مي‌شود تبعيت مي‌کند. مهندسين ناظر معمار، سازه و نقشه‌بردار بايد اين مورد را نيز به‌صورت اشتراکي باهم کنترل و تخلف موجود را در موعد مقرر يعني در زمان اجراي ريشه ستون‌ها در فونداسيون و يا برپايي اسکلت ساختمان فلزي، به مرجع صدور پروانه گزارش نمايد.
ناظران مربوطه مدنظر داشته باشند که اين تخلفات مي‌تواند تا مرز صدور حکم تخريب ساختمان توسط کميسيون ماده 100 نيز پيش رود و در صورت عدم گزارش کردن از طرف ناظران مربوطه، مي‌تواند براي ايشان محکوميت قضايي و حقوقي سنگيني را در برداشته باشد.
سؤال 4 ) مهندسين ناظر بايستي چه نکاتي را در دستور کارهاي خود، به مالک و مجري ابلاغ نمايند؟
پاسخ ) در فصل دوم پکيج گزارش‌نويسي به‌تفصيل در خصوص دستور کار و ساير مکاتبات مهندس ناظر صحبت کرديم؛ اما در اينجا و در پاسخ به سؤال اين دوست گرامي بايد عرض کنم: با توجه به متن صريح ماده 7 آيين‌نامه حفاظتي کارگاه‌هاي ساختماني و ساير قوانين جاري در حوزه ساخت‌وساز شهري، مهندسين ناظر بايد در هر مرحله از عمليات اجرايي ساختمان، نسبت به صدور دستور کارهايي که هم منطبق بر ضوابط فني حاکم در آن مرحله و قوانين ايمني موجود در آيين‌نامه‌ها مي‌باشد اقدام نمايد.
نکته: اين دستور کارها مي‌بايستي با در نظر گرفتن نکات زير صادر و ابلاغ شود:
الف) کاملاً روشن و واضح بوده و دقيقاً به آن موضوع خاص اشاره نمايد و از هرگونه کلي‌گويي خودداري گردد.
ب) منطبق بر قوانين و مقررات باشد و در حد امکان به متن قوانين هم اشاره شود.
پ) اجرايي بوده و تا حد امکان مسائل اقتصادي نيز در آن مدنظر قرارگرفته شده باشد.
ت) زمان ابلاغ آن، به‌گونه‌اي باشد که مجري وقت اجراي آن را داشته باشد. (ابلاغ دستور کارهايي که ازلحاظ زماني به زمان وقوع حادثه و يا اجراي عمليات تخلف دار نزديک باشد، ازلحاظ محاکم قضايي قابل استناد نخواهد بود).
ث) حتماً توسط مخاطب شما رسيد شده باشد. (مواردي که در رسيد بايد لحاظ گردد: اصل دستور کار به اينجانب... . در مورخه... . ابلاغ و تفهيم گرديد. امضاء و اثرانگشت)
سؤال 5 ) آيا نياز هست که تخلفات گزارش‌شده به مرجع صدور پروانه را به مالک نيز اطلاع دهيم؟
پاسخ ) همان‌طور که گفته شد مهندسين ناظر مي‌توانند در مراحل مختلف اجرايي که احساس مي‌کنند پيچيدگي‌ها و ظرافت خاصي وجود دارد، موارد موردنظر خود را طي دستور کارهايي به مالک و مجري طي دستور کار، ابلاغ نمايند. وقتي تمام موارد در دستور کار ابلاغ‌شده است، نيازي نيست تخلفات مختلف در هر مرحله توسط ناظر، به اطلاع مالک برسد.
نکته: اما در جهت همکاري با مالک مي‌توان معايب موجود را به مالک گوشزد کرده و بعد از اصلاح آن‌ها، طي گزارش بدون خلاف ديگري، به مرجع صدور پروانه اعلام شود که مالک تخلفات ذکرشده در گزارش قبلي را اصلاح نموده است.
• سخن پایانی:
توصیه می‌شود مهندسان ناظر، اطلاعات خود را در فنون گزارش‌نویسی و مکاتبات، بالاتر برده و به حقوق و قوانین حاکم بر ساخت‌وساز شهری آشنا شوند تا در انجام به وظایف قانونی خود، بهتر عمل نمایند.
تا به امروز دوستان بسياري، از ما به‌صورت انفرادي سؤال مي‌کردند و ما نيز اين سؤالات را به‌صورت خصوصي پاسخ مي‌داديم؛ اما ازآنجاکه تعداد زيادي از اين سؤالات، تکراري مي‌باشند، تصميم گرفتيم طي دوره‌اي جديد، اين سؤال و جواب را با ساير عزيزان به اشتراک بگذاريم.
اين سؤالات ممکن است براي شما نيز در طول مسير کاري‌تان، براي هرکدام از شما نيز به وجود بيايد، پس توصيه مي‌کنيم حتماً در طول اين دوره فوق‌العاده، با ما همراه باشيد.
مهندس علی بهرامیان بذل